Giải pháp nâng cao chất lượng báo điện tử

Vấn đề chính của báo điện tử

1.Kiếm tiền bằng gì?

Tất cả các báo điện tử đều sống bằng quảng cáo, họ thu tiền dựa vào traffic. Chưa có cách thức kiếm tiền hiệu quả, dựa trên nội dung có chất lượng, các nội dung tốt dễ dàng bị ăn cắp sao chép làm cho người viết nản lòng, thực trạng đó làm cho các tờ báo điện từ không thể phát triển các nội dung tốt.

Một số tòa báo lớn đã xây dựng các giải pháp paywall nhằm thu tiền của độc giả, tuy có một số thành công bước đầu , tuy nhiên mô hình này vẫn mắc phải một nhược điểm cốt lõi đó là lựa chọn “đóng và mở” thông tin nào để vẫn thu được tiền từ độc giả nhưng không làm mất đi các khách hàng tiềm năng.

2.Qui trình làm báo

Internet đem lại lợi thế cơ bản cho báo điện tử so với báo giấy là đó là việc tiếp nhận và phân phối thông tin tức thời, tuy nhiên cách thức làm báo chưa có nhiều thay đổi, những tờ báo năng động nhất cũng vài tiếng mới cập nhật tin tức mới một lần. Tôi chưa có cơ hội tìm hiểu kỹ hơn nhưng ở phạm vi VN thì tôi tin chắc chưa có tờ báo điện tử nào coi thông tin có được từ tương tác với độc giả một nguồn thông tin quan trọng và có biện pháp khai thác nguồn thông tin này. Cuộc sống luôn vận động, sự kiện liên tục xẩy ra, vô số phương thức giao tiếp như mạng xã hội, twitter giúp người đọc có thể cập nhật trao đổi thông tin tức thời, nhưng báo điện tử vẫn chưa thay đổi, họ vẫn làm việc theo cách báo giấy vẫn làm. Độc giả báo điện tử yêu cầu việc tiếp nhận thông tin nhiều hơn nhanh hơn, đa dạng hơn, tương tác cao hơn, đó là vấn đề thứ 2.

Mô hình báo điện tử trong tương lai

Cần có sự thay đổi trong cốt lõi hoạt động của tòa báo, để khắc phục các nhược điểm kể trên, sau đây là phác họa về một tòa báo trong tương lai.

1.Phóng viên và cộng đồng đưa tin

Phóng viên và người đưa tin viết bài, bước này về cơ bản giống như nghiệp vụ của báo giấy. Điểm khác biệt ở đây đó là sự tham gia của cộng đồng những người đưa tin, tin tức được cập nhật sớm hơn bởi bất cứ ai trong cộng đồng, được phân tích bởi nhiều người với nhiều trình độ, góc nhìn, quan điểm sống và được được duy trì cập nhật thường xuyên thành các ” luồng thông tin” về chủ đề được độc giả quan tâm. Các thông tin này được tòa soạn tiếp nhận và kiểm soát để đưa và “ luồng thông tin” chính thống của mình (xem phần sau).

2.Tòa soạn – Trung tâm phân tích và xử lý thông tin

Thông tin ngày càng cập nhật và mang tính tức thời, ai cũng có thể là người đưa tin tuy nhiên, tòa soạn vẫn giữ vai trò là trung tâm sử lý và điều phối tin tức. Việc này tương tự như mô hình bình luận bóng đá. Ai cũng thấy trận đấu trên TV nhưng vẫn cần có bình luận viên, họ phân tích bình luận và cung cấp các thông tin bổ xung cho người xem cho những tình huống ra trên màn ảnh khiến người xem có nhiều thông tin hơn và có trải nghiệm về trận đấu thú vị hơn.Trong trường hợp này tòa soạn báo cũng phải làm được những điều tương tự.

Tạo luồng thông tin về vấn đề độc giả quan tâm

Tòa soạn không chỉ là nơi phát hành các bài báo, tòa soạn phải là nơi tạo phát hành “ luồng thông tin” về các chủ đề mà độc giả quan tâm. Khi có bài báo về vấn đề được độc giả quan tâm, hình thành một cộng đồng quan tâm đến chủ đề đó lúc đó tòa soạn phải phải có trách nhiệm cung cấp các thông tin đa dạng cho cộng đồng này.

VD nếu phóng viên đưa tin về mưa to ảnh hưởng đến sản lượng caffe tại Buôn Ma Thuột. Tòa soạn cần bổ xung thêm như báo cáo mới nhất về tồn kho caffe thế giới đang giảm. phân tích đánh giá của chuyên gia về tiêu thụ caffe trong năm, các phản hồi của độc giả, người đang trồng caffe tại Buôn Ma Thuột về các khó khăn họ gặp phải sau trận mưa, mong muốn nhu cầu của họ ….

Các thông tin này được cập nhật thường xuyên liên tục (có thể tiếp tục sau ngày bài báo được viết) để những độc giả không chỉ đọc bài báo ngày hôm nay mà còn có thể theo dõi được “luồng thông tin” về cafe, chủ đề mà họ quan tâm một cách đầy đủ, tức thời liên tục trong tương lai.

Quản lý thông tin phản hồi và xây dựng cộng đồng độc giả

Không chỉ là nguồn cấp tin tòa soạn cũng là tiếp nhận thông tin phản hồi từ độc giả, và sử lý thông tin này để gợi mở các đề tài mới cho phóng viên tìm hiểu cũng như là đưa ra các bài viết, các phản hồi có giá trị của độc giả vào “luồng thông tin” chính thức của mình (xem các bước tiếp theo). Với hoạt động này không chỉ giúp “luồng tin ” của toàn soạn đa dạng phong phú hơn mà còn giúp tòa soạn xây dựng được cộng đồng các độc giả có các mối quan tâm chung , gắn bó trung thành với hoạt động của tòa báo.

Việc xây dựng cộng đồng độc giả, cung cấp cho họ các “luồng thông tin” chính thống đã được sàng lọc và phân phối có chủ ý bởi tòa soạn là khác biệt lớn mà độc giả báo điện tử nhận được so với báo giấy. Độc giả của báo điện tử tương lai sẽ thường xuyên được tòa soạn báo cũng cấp các tin tức mới nhất về chủ đề mà họ quan tâm, đó có thể là các sự việc mới xẩy ra, các bài phân tích của chuyên gia hay đơn giản là cùng trao đổi với cộng đồng độc giả những người cùng có mối quan tâm với chủ đề, đó là tương lai, là một bước đột phá trong cách thức đọc báo.

3.Độc giả – tiếp nhận và phản hồi thông tin

Hiện tại các giải pháp của nhiều tòa báo chỉ mới dừng lại ở mức độ cho phép hiển thị comment của độc giả trả tiền lên tờ báo (tờ NYT), đây cũng là một ý tốt, tuy nhiên cần phải nhấn mạnh ở đây chính là tính tương tác thông tin một đặc tính mà internet có thể giúp báo điện tử hoàn toàn khác biệt so với báo giấy.

Có thể đưa ra đây vài ví dụ minh họa:

Gợi mở nhu cầu thông tin mới

Khách hàng có thể thông qua việc phản hồi, đưa ra các gợi ý, cung cấp thông tin bổ xung. Cùng một vấn đề nhưng mối quan tâm của mỗi độc giả rất khác nhau và nhu cầu thông tin của họ rất khác nhau. Thông qua kênh phản hồi này độc giả có thể gợi ý các nhu cầu mới để tòa soạn, phóng viên hoặc các thành viên khác trong cộng đồng biết được nhu cầu thông tin mình muốn, từ đó giúp tòa soạn tiếp tục tìm kiếm thông tin để thỏa mãnh nhu cầu này.

Cùng làm báo

Chất lượng thông tin trên báo phụ thuộc vào 2 yếu tố tốc độ đưa tin và hàm lượng kiến thức chứa đựng bên trong. Ở báo giấy, phóng viên là người chịu trách nhiệm chuyện đó, tuy nhiên số lượng phóng viên là hữu hạn còn độc giả thì có mặt tại khắp mọi nơi do vậy trong nhiều trường hợp phóng viên không thể đưa tin nhanh như những độc giả có mặt tại hiện trường.

Kiến thức của phóng viên cũng là hữu hạn trong nhiều trường hợp các phân tích phản biện của độc giả đặc biệt độc giả có hiểu biết chuyên sâu trong những lĩnh vực hẹp rất có giá trị. Do vậy nếu tờ báo có cơ chế khuyến khích phản hồi tốt, có khuyến khích giao tiếp cộng đồng tốt thì sẽ lúc đó tòa soạn báo điện tử không chỉ là nơi cấp thông tin cho độc giả theo hướng một chiều, mà còn là nơi tiếp nhận điều phối thông tin đa chiều trong cộng đồng độc giả và phân phối những phản hồi có giá trị theo kênh chính thống của mình

Qua đây tòa soạn có thể tuyển chọn cho mình một đội ngũ phóng viên mới có kiến thức chuyên sâu theo từng “luồng thông tin”

Thảo luận với cộng đồng

Độc giả yêu thích tòa báo, do các chủ đề mà toàn báo nói tới, khác với báo giấy báo điện tử không chỉ cung cấp thông tin cho độc giả mà còn giúp độc giả gắn kết với cộng đồng những người cùng có mối quan tâm với các “luồng thông tin” mà tòa báo đưa ra

Vậy lợi ích tiếp theo mà báo điện tử đem lại cho độc giả đó chính là xây dựng và gắn kết họ trong một cộng đồng nơi mà các độc giả có mối quan tâm chung.

4.Quản lý rò rỉ thông tin

Vấn đề lớn nhất mà các báo điện tử định hướng vào việc thu tiền dựa trên nội dung đó là việc sử lý thông tin rò rỉ. Với internet quá dễ dàng để sao chép, phát tán các thông tin do vậy để sử lý vấn đề này các báo đã đưa ra nhiều giải pháp khác nhau và hiện nay Paywall đang là giải pháp khả thi nhất. Như trên chúng tôi đã phân tích một trong những mâu thuẫn lớn nhất của Paywall mà các báo điện tử đang sử dụng đó chính là xác định mở thông tin nào và đóng thông tin nào để đảm bảo vẫn thu được tiền của độc giả nhưng không bị mất đi lượng độc giả tiềm năng và Paywall thì không thể giải quyết triệt để vấn đề này được.

Tin tức trên internet chắc chắn sẽ bị rò rỉ dù muốn hay không. Thay vì chống lại sự rò rỉ thì hãy cho nó rò rì có kiểm soát.

Kiểm soát thông tin và quyền lợi của độc giả chính thống

Ý nghĩa của việc kiểm soát ở đây tức mặc dù bị rò rỉ nhưng các tin này vẫn có liên hệ với toàn báo nơi phát hành tin đó (xem khái niệm chùm thông tin chính thống ở mục dưới) mọi phản hồi về của các độc giả không chính thức liên quan đến nguồn tin rò rỉ này vẫn được tòa báo quản lý và thông qua đó để tiếp thu và sử lý các phản hồi có giá trị. Việc kiểm soát cũng bao gồm kiểm soát “luồng thông tin” chính thống (đã được sử lý bởi tòa soạn) đảm bảo người trả tiền sẽ nhận được thông tin này mà không bị đứt đoạn hay bị quá tải (spam) thông tin.

Câu hỏi đặt ra vậy đâu là sự khác biệt giữ quyền lợi của độc giả chính thức (người trả tiền cho tòa báo) và độc giả không chính thức? đó chính là việc tiếp cận luồng thông tin chính thống. Như trên đã phân tích thông tin cập nhật không chỉ đến từ phóng viên mà còn đến từ tòa soạn và từ cộng đồng độc giả. Thông tin chính thống là các thông tin đã được toàn soạn đánh giá và đưa vào luồng tin một cách có chủ định, tin chính thống không đến một lần như báo bài báo hiện tại mà còn được thường xuyên cập nhật trong tương lai…., Tóm lại việc tiếp cận một luồng thông tin liên tục được sàng lọc về chủ đề mà họ quan tâm chính là quyền lợi của độc giá chính thức.

Thông tin rò rỉ

Thông tin rò rỉ là các tin từ luồng chính thống rò rỉ (có chủ ý hoặc vô tình) ra cộng đồng bên ngoài, vấn đề chính của các báo điện tử hiện nay cũng nằm ở đây vì viêc rỏ rỉ tin khiến độc giả không có nhu cầu trả tiền cho tòa soạn nữa. Vậy cần phải đánh giá đầy đủ về lợi ích cũng như tác hại của việc này

Về lợi ích: Thông tin chính thức này nếu bị rỏ rỉ nhưng vẫn được kiểm soát cũng rất có lợi cho tòa báo vì nó giúp tòa báo duy trì và nhân rộng cộng đồng độc giả và từ đó tạo lập một lượng độc giả trong tương lai. Các phản hồi bình luận phân tích của cộng đồng bao gồm cả các độc giả không chính thức nếu có giá trị sẽ được công bố như là một tin chính thức của tòa soạn.

Còn về độc giả : Như trên đã nêu, tòa soạn cung cấp “luồng thông tin” chính thống, Do vậy độc giả không chính thống chỉ dừng lại ở việc theo dõi “bập bõm” vấn đề mà tòa soạn đưa ra. Việc này tương tự như xem ké phim qua khe cửa, bạn có thể xem được các cảnh phim đứt đoạn, thậm chí vẫn có thể nắm được nội dung nhưng không đầy đủ tình tiết và bỏ sót một số cảnh quay.Ngoài ra căn cứ vào chính sách của mình tòa soạn cũng có biện pháp phân biệt thích hợp giữa của độc giả chính thức với độc giả không chính thức như ưu tiên sử lý thông tin phản hồi … Đó là những lợi ích và khó khăn mà người đọc tin rò rỉ cần chấp nhận, và khi có điều kiện, chủ đề “luồng thông tin” chính thống hấp dẫn thì sẽ là động lực không nhỏ để họ chuyển thành độc giả chính thống.

Thông tin thất lạc

Môt dạng thông tin nữa đó là thông tin thất lạc (bị ăn cắp) – đó là các tin không còn có mối liên hệ với tòa soạn. (VD các tin được copy paste hoăc xào xáo lại đăng ở trang web khác) Các thông tin này hoạt toàn “đứt” kết nối với tòa soạn do vậy ngoài các bất tiện như thông tin rò rì thì nhược điểm lớn nhất là mất kết nối với cộng đồng độc giả. Độc giả của tin thất lạc này không còn nhận được phản hồi và không giao tiếp với cộng đồng và không thể theo dõi “luồng thông tin” về chủ đề mà mình quan tâm.

5.Tổng kết mô hình hoạt động báo điện tử

Trên đây là các phác thảo sơ bộ về mô hình hoạt động của báo điện tử, có thể khái quát như thế này thay vì mô hình cung cấp tin một chiều như các tờ báo giấy, mô hình hoạt động của báo điện tử phải thay đổi để trở thành một trung tâm điều phối thông tin đa chiều trong một cộng đồng bao gồm những người cấp tin và những người tiếp nhận tin dưới sự quản lý của tòa soạn. Cũng từ giá trị từ cộng đồng này giúp báo điện tử hạn chế được nhược điểm của mình đó là dễ thất thoát thông tin, vì giá trị thông tin ở đây không chỉ đơn lẻ là một bài báo mà là cả “luồng thông tin” và gắn liền với cộng đồng những người quan tâm đến “luồng thông tin” đó. Tách khỏi “luồng thông tin”, tách khỏi cộng đồng thông tin sẽ giảm giá trị.

Đề cao chất lượng thông tin và luồng thông tin.

Giải pháp trên giúp báo điện tử thay đổi phương thức kiếm tiền dựa trên chất lượng thông tin cung cấp. Giải pháp ở đây đó là việc người dùng ” tán thưởng” bằng cách trả tiền để tiếp cận “luồng thông tin” có chất lượng mà tòa báo đã cung cấp cho họ. Việc “tán thưởng” cũng bao gồm cả chiều ngược lại từ phía tòa báo đối với các thông tin có giá trị được độc giả tạo ra trong quá trình tương tác với luồng thông tin do tòa báo phát hành.

Mô hình này khác biệt cơ bản với mô hình Paywall – ngăn chặn tiếp cận thông tin và yêu cầu độc giả phải trả tiền cho việc tiếp cận thông tin này – mô hình này chấp nhận việc rò rỉ thông tin có kiểm soát và mấu chốt vấn đề ở đây chính là việc quản lý thông tin rò rỉ này thông qua mối liên hệ giữa tin rò rỉ với toàn soạn báo và cộng đồng độc giả.

Thay đổi qui trình làm báo

Với mô hình này tòa soạn báo cũng có thay đổi cơ bản về qui trình làm báo, với qui trình làm báo mới có thể giúp các độc giả tiếp cận được “luồng thông tin” liên tục đa dạng về góc nhìn liên quan chủ để mà độc giả quan tâm và có khả năng tương tác với cộng đồng những người có chung mối quan tâm đến chủ đề mà “luồng thông tin” đề cập.

Nền tảng công nghệ

Vậy nền tảng công nghệ nào có thể thực hiện được các thay đổi trên? Trong phạm vi của bài báo chúng tôi xin trình bầy cốt lõi của nó. Hi vọng với các phác thảo ban đầu này giúp tôi có thể gặp gỡ được những người quan tâm đến chủ đề này và thảo luận sâu hơn về mô hình hoạt động cũng nhưng giải pháp kỹ thuật mà mô hình này sử dụng.

Có thể hiểu đơn giản đó là một hệ thống “kết dính” thông tin khiến cho các thông tin có thể dính chùm và có thể kiểm soát. Trong đó cơ bản bao gồm 2 chùm thông tin chính:

1.Chùm thông tin chính thống

Là chùm tin được toàn soạn sử lý và cung cấp cho các bạn đọc trả tiền. Chùm thông tin này chính là thành tố tạo ra các” luồng thông tin” chính thống theo nhu cầu của độc giả. Thông tin này không chỉ bao gồm từ đội ngũ phóng viên, mà có thể từ những cộng sự của họ, những người hỗ trợ họ làm việc tại tòa báo và cả những phản hồi có chất lượng từ phía cộng đồng độc giả. Chùm thông tin này được cung cấp cho các độc giả trả tiền, theo từng “luồng thông tin” giúp thỏa mãn các nhu cầu thông tin khác nhau của độc giả.

2.Chùm thông tin kết nối với tin chính thống

Là các thông tin phản hồi từ phía độc giả về liên quan đến các tin chính thống. Thông tin này có thể đến từ độc giả trả tiền hoặc từ các độc giả không trả tiền (trong trường hợp tin chính thống bị rò rỉ)